Erkekten Başhemşire Olur Mu?

Kıymetli okurlarım; bu yazımda sizlere kamuoyunda sıkça gündeme gelen ‘Erkek başhemşire olur mu?’ diye başlayan ve sıkça tartışmalara neden olan bir konuyu açıklamak istiyorum.

Hemşire; birey, aile ve toplumun sağlığını koruma ve geliştirmeye odaklanan, ideal sağlık düzeyine ve yaşam kalitesine ulaştırmayı hedefleyen bir sağlık profesyonelidir.

Peki, başhemşire kimdir?

Aslında böyle bir terim günümüz kamu sağlık hizmetleri lügatında yoktur.

Başhemşirelik kavramı, hemşirelik ile ilgili mevzuatlarda yer alan ve özel hastanelerde devam ettirilen hemşirelik hizmetlerinin yönetim ve organizasyonu işidir.

Sağlık Bakanlığı kamu hastanelerinde başhemşirelik diye bir mevki, makam yoktur.

Sağlık Bakanlığı taşra teşkilat yapılanmasında 663 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile başlayan sözleşmeli yöneticilik sürecinin neticesinde ve sonrasında bir çok değişikliğe uğrayan, en son güncel hali ile 01/02/2018 tarih ve 7078 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin 181. Maddesinde yer alan ifadelere bakıldığında, Başhemşirelik yerini Sağlık Bakım Hizmetleri Müdürü kavramı almıştır.

Dolayısıyla başhemşirelik diye bir makam olmadığından, kamuoyunda başhemşirelik diye bilinen fakat aslında Sağlık Bakım Hizmetleri’nden sorumlu bir yöneticiden bahsediyoruz.

Öncesinde, sağlık bakım hizmetleri neleri kapsar onu açıklayalım: Sağlık tesisine başvuran hastaların kabulünden ayrılış işlemleri tamamlanana kadar geçen süre içerisinde, müdavi hekimin teşhis, tedavi ve rehabilitasyon hususlarındaki direktifleri dikkate alınarak hasta ve çalışan hakları, güvenliği ile memnuniyeti ilkeleri çerçevesinde sunulan hizmetler ile hastanın nakli, sosyal destek sağlanması, hizmete erişiminin kolaylaştırılmasını sağlamaya yönelik sunulan hizmetlerin bütününe sağlık bakım hizmetleri denilmektedir.

Sağlık bakım hizmetleri, sağlıkla ilgili tüm alanları kapsadığına göre burada asıl önemli olan husus, Sağlık Bakım Hizmetleri Müdürü olarak kimlerin atanabileceği sorusudur.

Bu sorunun cevabı; sözleşmeli yöneticilik ile ilgili mevzuatlarda mevcuttur. Çok detaya gerek yok. Özetle; lisans mezunu olmak, devlet memurluğuna alınacaklarda aranan şartları taşımak ve kamu veya özel sektörde en az beş yıllık bir deneyim olması yeterli kabul edilmektedir.

Yani hemşire olma şartı olmadığı gibi kadın ya da erkek olarak cinsiyet de belirtilmemektedir. Zaten her iki soru da bu şartlar altında lüzumsuzdur.

Zira sağlık bakım hizmetlerinde sadece hemşireler değil ebe, paramedik, acil tıp teknisyeni, anestezi, diyaliz, ameliyathane, odyometri, tıbbi görüntüleme gibi alanlarda teknisyen ve teknikerler ile hemşire yardımcısı vd. olmak üzere 40’a yakın farklı sağlık meslek mensubu vardır.

Tüm bu meslek mensupları, görevlerini, almış oldukları eğitim ve kazanmış oldukları bilgi ve beceriler doğrultusunda, sağlık hizmeti sunumunun devamlılığı esasına bağlı olarak yaparken, bunlardan sorumlu olacak müdürün sadece bir meslek mensubundan olması şartı uygun olmadığından, mevzuat bu haliyle hazırlanmıştır.

Mevzuat böyle. Peki, uygulamada işler nasıl ilerliyor?

Evet, Başhemşire diye bilinen ama aslında Sağlık Bakım Hizmetleri Müdürü olarak tanımlanan yöneticilik görevi için seçilecek meslek mensubunun hemşire olması gerekmiyor. Bunu herkes kabul ediyor.

Ayak diretilen kısmı ise kadın olması gerektiği yönündeki yer yer tabu boyutundaki alışkanlıklardır. Bu alışkanlıkları devam ettirmek isteyenlerin vurguladıkları konu ise kadın ağırlıklı bir meslek mensubunu temsil edecek yöneticinin, kadın olması gerektiği yönündeki ısrarlarıdır.

Bu aslında, erkek ağırlıklı işlerin olduğu yerlerde, kadın yönetici olmasın demek gibi bir şey. 

Diğer işlerde, zorlukları aşıp çalışma hayatına giren kadınların, kariyer basamaklarını tırmanmak istediklerinde karşılarına böyle cinsiyetçi bir engel koyulması (örneğin; belediye otobüsü süren bir kadın şoförün, belediyede ulaşım hizmetlerinden sorumlu bir müdür olmasının sırf kadın olmasından ötürü müdür yapılmaması) saçma değil mi? Saçma! O zaman konu kapanmıştır.

Erkekten de Başhemşire* olur. Hem de çok güzel olur. Örnekleri de var.

Bir diğer husus, kadınların özel sorunlarını kadın bir yöneticiye anlatması için Sağlık Bakım Hizmetleri Müdürü kadın olmalıdır yaklaşımını savunanlar da var. 

Peki, kadın doktorlar sorunlarını neden yöneticisi olan erkek bir başhekime anlatmak zorunda kalsın. Tüm başhekimleri kadın doktorlardan yapalım diyen var mı?

Kadınlarımız bizlerin baş tacıdır. Her alanda temsili hak etmektedir. Ancak, cinsiyet belirtilmeyen bir görev de sırf kadın olmasını istemek yanlış olacaktır. Bu durumda, erkek hemşireler hiçbir zaman başhemşire* olmayacak mı? Bu ne etiktir ne yasaldır ne de vicdanidir.

Habip GOSTAK

Tıp Tarihi ve Etik Bilim Uzmanı

______________________

(*Sağlık Bakım Hizmetleri Müdürü)