2005 yılında, 5371 Sayılı Kanun ile Acil Tıp Teknisyenlerine (ATT), acil durumlarda ve belirli şartlarda hastaya müdahale yetkisi verilirken, 2014 yılında kabul edilen 6514 Sayılı Kanun ile bu yetki kaldırılmaktadır.
Ancak ilgili yönetmeliklerle bununla ilgili bir
düzenleme yapılmamaktadır.
Mevcut yönetmeliklerde acil yardım ambulanslarında,
belirtilen sertifikaları almak koşulu ile hekim ve paramedik bulunmayan
ambulanslarda ATT’lerin çalışabileceği ifade edilmektedir. Fakat bu ifade,
Kanun’a aykırıdır
Bu yazımda bu konuya bir açıklık getirmek istiyorum.
2005 yılında 5371
Sayılı Kanun ile sağlık alanındaki birçok kanunda değişiklik yapıldı.
Bunlardan birisi de Tababet ve Şuabatı
Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun’daki değişikliktir. Kanun’un
3’üncü maddesinin, ikinci fıkrasına şu ifadenin eklendiği görülmektedir: ‘Acil tıbbi yardım ve bakım ile sınırlı
kalmak ve Sağlık Bakanlığınca çıkarılacak yönetmeliğinde belirtilmek kaydıyla,
acil tıp teknikerleri ile acil tıp teknisyenleri hastaya müdahale edebilir, bu
hususta lazım gelen iş ve işlemleri yapabilirler. (…)’(5371 Sayılı Kanun,
Madde:7)
Yapılan bu değişiklik ile Paramedik ve ATT’lere hastaya
müdahale etme yetkisi verilmektedir.
Kanunda yapılan bu düzenleme, aynı zamanda ilgili
yönetmelikler ile pekiştirilir. 2000 yılında, acil sağlık hizmetlerinin yurt
genelinde sevk ve idaresine dair bütün kuralları içeren Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliği yayınlanır
Bu Yönetmelik’te 2007 yılında yapılan değişikliklerden birisi de paramedik ve ATT’lere verilen yetki ile alakalıdır.
Yönetmeliğin 28’inci maddesinde: ‘Ambulans ve acil bakım teknikerleri ile
acil tıp teknisyenleri, acil sağlık hizmetlerinde acil tıbbi yardım ve bakım
ile sınırlı kalmak kaydıyla, Bakanlıkça belirlenen sertifikalı eğitim
programlarını tamamlamak suretiyle hastaya müdahale ve bu hususta lazım gelen
iş ve eylemleri yapabilirler’ ifadesine yer verilmektedir
Ayrıca, 2006 yılında yayınlanan Ambulanslar ve Acil Sağlık Araçları ile
Ambulans Hizmetleri Yönetmeliği’nde bu hususun altını çizen
düzenlemeler mevcuttur
Düzenlemede, 7.12.2006 tarihli ve 26369 sayılı
Resmi Gazetede yayımlanan Ambulanslar ve
Acil Sağlık Araçları ile Ambulans Hizmetleri Yönetmeliği’nin
7’nci maddesinin birinci fıkrası şu şekilde değiştirilmiştir: ‘Acil yardım ambulanslarında en az üç
personelden oluşan bir ekip görev yapar. Ekipte en az bir hekim veya ambulans
ve acil bakım teknikeri, bir sağlık personeli ile bir şoför bulunur.’ Dolayısıyla
bu düzenlemeden, acil yardım ambulanslarında; hekim yerine paramedik olmasının
yeterli olduğu ya da hekim bulunmayan ambulanslarda paramedik bulunmasının
zorunlu olduğu anlaşılmaktadır.
Yukarıda bahsi geçen mevzuatlar ile hekimsiz acil
yardım ambulanslarının çalışması yasal zemine oturtulmuş olsa bile acil
durumlarda hasta ya da yaralılara uygulanacak tedavilerde, özellikle acil
ilaçların uygulanması hususunda, yetki sorunu gündeme gelmiştir. Zira hastaya
ilaç uygulama yetkisi kanuna göre hekimdedir.
Nihayet, 2009 tarihinde acil sağlık alanında atılan
adımın, çok daha önemli olduğu anlaşılmaktadır. Paramediklere ilaç uygulama
yetkisini veren, Ambulans ve Acil Bakım
Teknikerleri ile Acil Tıp Teknisyenlerinin Çalışma Usul ve Esaslarına Dair
Tebliğ Resmi Gazetede yayınlanır
Bu Tebliğ’e göre;
paramedikler, acil tıbbi yardım ve bakım ile sınırlı olmak kaydıyla ve
zorunlu mezuniyet sonrası eğitimleri almak şartıyla, Tebliğ’de belirtilen akış
şemalarına uygun olarak, hastaneye ulaşıncaya kadar, kabul edilen acil ilaçları
ve sıvıları kullanma yetkisine sahiptir (Tebliğ, Madde 4).
Acil sağlık hizmetlerinin sunumu hususunda yapılan
bir diğer düzenleme ise 2012 yılında, Ambulanslar
ve Acil Sağlık Araçları ile Ambulans Hizmetleri Yönetmeliği’nde yapılan
değişikliktir. Yönetmeliğin ambulans ve acil sağlık aracı personelini
tanımlayan 7’nci maddesinde, acil yardım ambulanslarında en az üç personelden
oluşan bir ekibin görev yapacağı ve bu personelden en az birinin; hekim veya paramedik veya Bakanlıkça
belirtilen mezuniyet sonrası eğitim sertifikalarını tamamlayan bir ATT olması
gerektiğinin zorunlu olduğu belirtilmektedir
Dolayısıyla acil yardım ambulanslarında ATT’lerin de
hekimsiz çalışabileceği anlaşılmaktadır. Ayrıca ATT ile Paramedikler, acil
yardım ve hasta nakil ambulanslarında sağlık personeli, komuta kontrol
merkezlerinde çağrı karşılama personeli olarak ve hastane acil servislerinde
sağlık personeli olarak çalışabilecektir. Bu personel gerektiğinde ambulans
aracının sürücüsü olarak görev üstlenecektir
Tıp mesleklerinin ana mevzuatında ve bu mevzuata dayandırılan diğer yasal düzenlemeler ile acil sağlık hizmetleri alanındaki temel meslek gruplarının belirlendiğini ifade edebiliriz.
Hastanelerde acil tıp
uzmanları ve hekimler, hastaneler ve hastane öncesinde hekim, paramedik ve acil tıp
teknisyenleri acil sağlık alanındaki sağlık meslekleri olarak kabul görmektedir
Böylelikle acil sağlık hizmetlerinin sunumunda; kara
ambulanslarından, acil yardım ambulanslarındaki üç kişilik ekipten en az
birinin hekim veya paramedik veya Bakanlıkça belirtilen eğitim sertifikalarını
tamamlayan acil tıp teknisyeni olması şartıyla sağlık personellerinden oluşabileceği
anlaşılmaktadır.
Tüm bu düzenlemeler ile paramedik ve acil tıp
teknisyenlerine acil durumlarda hastaya müdahale yetkisi kazandırılmıştır. Bu
değişiklik, 112 ASH’de görev yapan personel açısından ve hizmet sunan idare
açısından reform niteliğinde bir gelişmedir.
Yapılan yasal düzenlemeler ile ambulanslarda çalışan
ATT ve paramediklerin yasal olarak hastaya müdahalesine imkan tanınırken, aile
hekimliği pilot uygulamasının başladığı yıllarda, 112’lerden ayrılan doktorlar
nedeniyle sistemde oluşabilecek personel sıkıntılarının çözümü açısından idare
rahatlatılmıştır
Fakat 2014 yılında, yayınlanan 6514 Sayılı Kanun’un 20’nci maddesi ile Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun’un 3’üncü maddesi değiştirilmiştir
Şöyle ki; paramedikler ile acil
tıp teknisyenlerine, acil yardım ambulansları için 2005 yılında Kanun ile
verilen hastaya müdahale yetkisi, acil tıp teknisyenlerinden
alınmaktadır. Bu durumda, acil yardım ambulansındaki üç kişilik ekipte,
en az bir hekim veya paramedik bulunmasının zorunlu olduğu görülmektedir.
Çalışmamızın bu
bölümünde, Ocak 2014 tarihinde, Kanun’daki bu değişiklikten ötürü ilgili
yönetmeliklerde bir düzenleme yapılıp yapılmadığı araştırıldı.
Nisan 2014 tarihinde, Acil
Sağlık Hizmetleri Yönetmeliği’nde bir değişiklik yapıldığı, ancak yapılan
değişikliğin acil tıp teknisyenlerinden alınan yetkiyle ilgili olmadığı, Ambulanslar
ve Acil Sağlık Araçları ile Ambulans Hizmetleri Yönetmeliği’nde ise 2014
yılında ve sonrasında bir değişiklik yapılmadığı görülmüştür.
Dolayısıyla 6514
Sayılı Kanun ile ATT’lerden alınan yetki hususu çerçevesinde, ilgili
yönetmeliklerde bir düzenlemeye gidilmediği anlaşılmaktadır. Bu durumda, 2006
tarihli Yönetmelik’te yer alan ve 2012 yılında güncellenen
Çünkü yönetmelikler, yasaya aykırı olamazlar!
Yönetmelik’teki ‘Hekim
bulundurulmayan acil yardım ambulanslarında hasta kabininde nakil esnasında
hastaya müdahale etmek üzere görev yapan personelden en az biri paramedik
olmalıdır’ ifadesinden hareketle, günümüzde hizmet veren acil yardım
ambulanslarının, bu şekilde ekiplerden oluşması gerektiği anlaşılmaktadır.
Dolayısıyla,
paramediklerin hekimsiz acil yardım ambulanslarında görev alabileceği, acil tıp
teknisyenlerinin ise yanında bir hekim ya da paramedik bulunmadan çalışmasının
yasaya aykırı olacağı sonucu ortaya çıkmaktadır
Araştırmamız neticesinde ortaya koyduğumuz bu gerçeklerin ilgili yöneticiler tarafından değerlendirilmesi gerekmektedir.
Yönetsel işleyişin mevcut mevzuat hükümleri ile çelişmemesi için gereken
adımlar atılmak zorundadır. İnsan kaynaklarına yönelik yeni düzenlemelerin
biran önce hayata geçirilmesi hizmet sunanların menfaatine olacaktır.
____________
Not: Bu makale Habip GOSTAK tarafından hazırlanmıştır. Kaynak göstermek şartıyla yayınlanabilir.
Kaynaklar:
1. GOSTAK, Habip. Türkiye'de 112 Acil Sağlık
Hizmetlerinin Tarihi. '112 ASH Tarihi Alanında En Kapsamlı Akademik Çalışma' .E-Kitap : Google Kitaplar, 2022.
2. Resmi Gazete
(2005). Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu, Sağlık Personelinin Tazminat ve
Çalışma Esaslarına Dair Kanun, Devlet Memurları Kanunu ve Tababet ve Şuabatı
San’atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun ile SB Teşkilat ve Görevleri Hk.'da
KHK'da Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. (5371 Sayılı Kanun) RG Tarih: 5
Temmuz 2005. Sayı:25866.
3. Resmi Gazete
(2000). Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliği. 11 Mayıs 2000. Sayı:
24046.
4. Resmi Gazete
(2017). Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına
Dair Yönetmelik. 15 Mart 2007. Sayı:26463.
5. Resmi Gazete
(2006). Ambulanslar ve Acil Sağlık Araçları ile Ambulans Hizmetleri
Yönetmeliği. 7 Aralık 2006, Sayı: 26369.
6. Resmi Gazete
(2007). Ambulanslar ve Acil Sağlık Araçları ile Ambulans Hizmetleri
Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik. 4 Aralık 2007.
Sayı:26720.
7. Resmi Gazete
(2009). Ambulans ve Acil Bakım Teknikerleri ile Acil Tıp Teknisyenlerinin
Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Tebliğ. 26 Mart 2009. Sayı:27181.
8. Resmi Gazete
(2012). Ambulanslar ve Acil Sağlık Araçları ile Ambulans Hizmetleri
Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik. 10 Nisan 2012.
Sayı:28260.
9. Resmi Gazete
(2014). 6514 Sayılı Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve
Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile Bazı Kanunlarda Değişiklik
Yapılmasına Dair Kanun. 18 Ocak 2014. Sayı:28886.
10. Resmi Gazete (2014). Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik. RG Tarih:29.04.2014, Sayı:28986.
Yorumlar
Yorum Gönder