Hastane Öncesi Acil Sağlık Hizmetlerinin İşleyişi

Acil sağlık olayının meydana geldiği andan itibaren merkeze ulaşan çağrıların değerlendirilmesi ile hastane öncesi acil sağlık hizmetlerinin işleyişi başlamaktadır.

Sağlık merkezi tarafından olay yerine ekip görevlendirilmesi, olay yerine giden ekibin hasta ya da yaralılara müdahalesi, gerektiğinde hastanelere naklin gerçekleştirilmesi ve acil servisler ile devam eden bir süreçtir. Hastane öncesi ASH, sunulan hizmetlerle ilgili geri bildirimlerin yapılması ile sonuçlandırılan ve bu şekilde devam eden bir işleyişe sahiptir (1).

Acil sağlık çağrısı, çağrının değerlendirilmesi ve yönlendirme

Acil sağlık yardımı gerektiren durumlarda, hastane öncesi acil sağlık hizmetlerine ulaşmadaki ilk aşama, merkeze yapılan çağrılardır. Ücretsiz olarak aranabilen 112 numaralı telefon ile veya diğer iletişim araçları vasıtası ile yapılan çağrılar başvuru niteliğindedir (2).

Günümüzde tüm acil çağrıların tek bir merkezden yürütülmesi amacıyla 112 AÇM’ler kurulmuştur (1). 112 AÇM Müdürlükleri, büyükşehir belediyesi bulunan illerde yatırım izleme ve koordinasyon başkanlığı, diğer illerde ise valilikler bünyesinde, il mülki sınırlarını kapsayacak şekilde, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının görev alanlarına giren her türlü acil çağrının karşılanması, sevk ve koordine edilmesini sağlamaktadır.

Bu müdürlükler bünyesindeki 112 Acil Çağrı Merkezleri, kamu düzeni ve güvenliği, toplum sağlığı, kişi sağlığı ve güvenliği, su kaynakları ve sulak alanlar ile doğaya yönelik ani tehditler ve mala yönelik zararları içeren durumlara ilişkin her türlü çağrı karşılanmaktadır.

112 AÇM bünyesinde, 112 AÇM Müdürlük personelleri (çağrı alıcılar) ile acil yardım hizmetlerini veren ilgili kurumların kendi mevzuatına göre acil yardım hizmetini yürütmekle görevlendirilen personelleri (çağrı yönlendiriciler) bulunmaktadır (3). Türkiye’deki tüm 112 ASH Komuta Kontrol Merkezleri, 2021 yılı itibariyle bu merkezler içerisinde yer almaktadır (4).

112 AÇM’ye düşen acil çağrılar, çağrı alıcı personel tarafından değerlendirilerek, ilgili kurumun çağrı yönlendiricisine aktarılmaktadır. Durum bir acil sağlık çağrısı ise çağrılar, 112 ASH KKM merkezine aktarılmaktadır.

Bir acil sağlık çağrısı, merkezin gerekli hizmeti değerlendirmesi ve planlayabilmesi için olay yeri ve niteliği bilgilerinin yanında hasta ya da yaralı sayısı gibi bilgileri de içermesi gerekmektedir (2).

Sağlık komuta merkezlerinde, nöbetçi sorumlu hekim, nöbetçi hekimler ile sağlık personelleri görev yapmaktadır. Acil sağlık çağrısının alınması, değerlendirilmesi, ambulans görevlendirilmesi ve işleyişin devam ettirilmesi aşamasındaki tüm sevk ve koordinasyon sağlık komuta merkezindeki personeller tarafından yürütülmektedir (5).

Sağlık merkez, çağrı yapan taraftan topladığı bilgiler ışığında, talebin acil sağlık hizmeti gerektirip gerektirmediğini değerlendirmektedir. Değerlendirme sağlık merkezdeki hekim tarafından yapılmaktadır.

Hekim, yapılan talebin acil sağlık hizmeti gerektirmediğine kanaat getirir ise talebi reddetme yetkisine sahiptir. Ancak bu takdirde, talebin nasıl karşılanabileceğini karşı tarafa bildirmekle yükümlüdür (6).

Acil sağlık yönlendirmesi, yardım talebinin ulaşmasını takiben, sağlık merkez tarafından mevcut iletişim sistemi ile en kısa sürede, talebin mahiyetine en uygun ve/veya en yakın birim veya birimlerin görevlendirilmesi suretiyle yerine getirilir. Ayrıca durumun niteliğine göre ihtiyaç duyulan diğer kuruluşlar da bilgilendirilir ve yönlendirme amaçlı kullanılabilir (7).

Sağlık merkez, acil sağlık ekibi tarafından müdahale esnasında talep edilen tıbbi danışmanlık hizmetini sunmak veya yetkilendirilmiş uzman hekimlere yönlendirme yapmakla yükümlüdür (2).

Hizmetin sunulması ve sonuçlandırılması

Sağlık merkez tarafından yönlendirilen birim en kısa sürede olay yerine ulaşmak durumundadır. Olay yerine ulaşan ekip, yönlendirme sırasında ve olay yerindeki değerlendirmeleri neticesinde, acil sağlık müdahalelerini başlatır. Olay yerinde yapılan müdahale neticesinde hastanın sevk edilmesi gerekmiyorsa, ekip sunduğu hizmetlerle ilgili sağlık merkeze bildirim yapar ve olay yerinden ayrılır (2).

İleri tıbbi müdahale ve tedaviye ihtiyacı olan hastanın ambulans ile nakline karar verildiği durumlarda merkez ile iletişim kurularak uygun ve yakın hastane için yönlendirme talep edilir. Sağlık merkez, hizmet kapsamında yer alan acil servislerin o andaki kapasiteleri ışığında, ekibi yönlendirir ve gerektiğinde hastanın yönlendirildiği acil servisi olay hakkında bilgilendirir. Hastaneye sevk sırasında gerekli görülüyor ise, ekip tarafından tıbbı müdahaleler sürdürülür ve bilgi desteğine ihtiyaç duyulur ise, uygun kurum ve kuruluş ile sağlık merkez üzerinden irtibat kurulur (6).

Olay yerinde başlayan başlanan müdahale ve gerektiğinde yapılan stabilizasyonun ardından, hasta ya da yaralılar gerekli bilgilendirmeler yapılarak acil servislere nakledilir. Acil servisler, ambulansla gelecek hastanın ihtiyaç duyacağı hazırlıkları başlatır (6).

Acil servisler, kendisine ulaşan hastanın ödeme gücü veya sosyal güvencesi olup olmadığın bakmaksızın acil hal kapsamındaki tüm müdahaleleri yapmak ve hastanın stabilizasyonunu sağlamak zorundadır (8). Acil servise hastayı teslim eden ekip gerekli kayıt işlemlerini tutar, merkezi bilgilendirir ve yeni bir göreve hazır hale gelir (1).

Hastanın sağlık durumu ve tedavisi açısından başka bir sağlık kurumuna sevki gerektiği durumlarda, sağlık merkez ile iletişim kurularak hastaneler arası nakil, 112 ASH acil sağlık ambulansları ile gerçekleştirilir. Sevk işlemi, ambulans ekibinin dışında başka personel ve araç desteği gerektiriyorsa, sevk eden kuruluş gerekli desteği sağlamakla yükümlüdür (6).

Acil sağlık hizmeti sunan bütün kamu kurum ve kuruluşları, özel hukuk tüzel kişiler ve gerçek kişiler ve bunlar tarafından kurulan sağlık kurum ve kuruluşları, sağlık merkeze periyodik şekilde, aylık olarak hizmetleriyle ilgili gerekli bildirimi yaparlar.

Kaynakça
1. GOSTAK, Habip. Türkiye'de 112 Acil Sağlık Hizmetlerinin Tarihi. s.l. : Google Play Kitaplar, 2021.
2. Resmi Gazete (2007). Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik. RG Tarih:15.03.2007, Sayı:26463.
3. Resmi Gazete (2014). 112 Acil Çağrı Merkezleri Kuruluş, Görev ve Çalışma Yönetmeliği. RG Tarih:16.05.2014, Sayı:29002.
4. 112 Acil Çağrı Merkezi. Tüm Acil Numaralar 112'de Toplandı. T.C.İçişleri Bakanlığı Acil Çağrı Merkezi. [Çevrimiçi] [Alıntı Tarihi: 18 10 2021.] https://www.112.gov.tr/tum-acil-numaralar-112de-toplandi-merkezicerik.
5. Sağlık Bakanlığı. İl Ambulans Servisi Çalışma Yönergesi. Ankara : Temel SAğlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Tarih:24.05.2005, Sayı:0872.
6. Resmi Gazete (2000). Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliği. 11 Mayıs 2000. Sayı: 24046.

Yorumlar

Bu blogdaki popüler yayınlar

SAMPLE Nedir?

Hasta ya da yaralının kişisel öz geçmişinin sorgulanmasında kullanılan soruların baş harflerinin kısaltılmasından oluşan SAMPLE, yapılacak tıbbi müdahalede yön göstericidir. Birinci değerlendirmesi yapılan hasta ya da yaralının bilinci açık ise ikinci değerlendirmeye hasta/yaralı ile konuşarak başlanmalı ve bu sayede tıbbi müdahaleler için bilgiler elde edilmelidir. İnsanların en zor anlarında onlarla iletişim kurmak zorunda olan ATT/paramedikler, etkin bir acil tıbbi müdahaleyi başlatabilmeleri için bilgi edinme işlemini belirli bir standart içerisinde ve bazı kurallara riayet ederek yapmalıdırlar. Kişisel öz geçmiş yapılacak tıbbi müdahalede yön gösterici olacaktır. Tıbbi geçmiş ya da kişisel öz geçmiş SAMPLE ile öğrenilir. SAMPLE (Hasta/yaralının Kişisel Öz geçmişi) Sings and Symptom (Belirti ve Bulgular): Hasta/yaralının şikayetleri ve sağlık personelinin muayenede elde ettiği tıbbi veriler. Allergies (Alerjileri): Hasta/yaralının herhangi bir madde yada ilaca karşı duyarlılığı...

Devamını Gör »

Glaskow Koma Skalası (GKS)

Glaskow Koma Skalası (GKS) Glaskow Koma Skalası (GKS) hasta/yaralıların bilinç düzeyinin değerlendirilmesinde kullanılan bir yöntemdir. Birinci değerlendirmede yer alan AVPU Skalasının ikinci değerlendirmedeki karşılığıdır da denilebilir. Glaskow Koma Skalasıyla, AVPU Skalasına göre daha detaylı bir bilinç değerlendirmesi yapılabildiğinden ikinci değerlendirmede kullanılır. Glaskow Koma Skalasında; göz açma, sözel ve motor yanıt değerlendirilerek hasta/yaralının bilinç düzeyi puanlandırılır. Glaskow Koma Skalasında puanlama, en kötü 3 puan en iyi 15 puan şeklindedir. Hasta/yaralının bilinç düzeyi değerlendirildiğinde GKS puanı; 3- 8 puan ise; Anlamlı nörolojik hasar olduğunu, 9- 12 puan ise; Orta dereceli nörolojik hasar olduğunu, 13- 14 puan ise; Hafif nörolojik hasar olduğunu gösterir. GERİ DÖN

Devamını Gör »

Oksijen Maskeleri Nelerdir?

OKSİJEN MASKELERİ Oksijen maskeleri, ağız ve burnu içine alacak şekilde tasarlanmış, üzerinde küçük delikler bulunan, yumuşak kauçuk ya da şeffaf plastikten yapılmış, hasta/yaralıya oksijen verilmesini sağlayan araçlardır. Üzerinde bulunan burun klipsi ile lastiği maskenin yüze rahatça oturmasını sağlar. Maske alt kısmındaki özelliğine göre adlandırılır. Her tür maskenin alt kısmından oksijen kaynağına uzanan bir hortumu bulunur. Oksijen maskelerinin yetişkin ve pediatrik hasta/yaralılarda kullanılmak üzere değişik ebatları mevcuttur. Basit Yüz Maskesi Hastanın ağız ve burnunu içine alacak şekilde tasarlanmış, alt kısmında hortumu bulunan kauçuk ya da plastikten yapılmış maske çeşididir. Basit yüz maskesinin üzerinde nefes verme sırasında fazla gazların çıkışını sağlayan iki taraflı küçük delikler ve başa takmak için elastik bir bant ya da lastik bulunur. Yetişkin ve çocuklarda kullanılmak üzere çeşitli ebatlarda olan basit yüz maskesi ile hasta/yaralılara % 40-60 konsa...

Devamını Gör »

Pratikte AVPU Skalası Uygulama Tekniği

ATT/Paramedik yerde yatan bir hasta/yaralının yanına diz çöker. İki elini de hasta/yaralının omzuna koyar. Bu şekilde hasta/yaralıdan gelebilecek ani bir fiziksel tepkiye karşı da kendisini korumuş olur. ATT/Paramedik, hasta/yaralının gözleri açık ise göz teması kurarak, gözleri kapalı ise sesini hafif yükselterek ‘İyi misiniz?’ diye sorar. ‘İyiyim’ ya da ‘kötüyüm’ şeklinde bir cevap vermesini bekler. Hasta/yaralının o an olumlu ya da olumsuz bir cevap vermesinden ziyade önemli olan yanıt vermesidir. ATT/Paramedik yanıt aldığında ikinci bir soru sorar; ‘İsminiz nedir?’ Hasta/yaralının ismini söylemesini bekler. Yanıt alındığında o an olay yerinde bulunan hasta yakınından, hastanın verdiği yanıtı onaylatır. İsminin Hikmet olduğunu söyleyen hasta/yaralının gerçek adı Hikmet ise bu durum hastanın kişi oryantasyonunun tam olduğunu gösterir. Eğer hasta yakını yok ise hastanın kişi oryantasyonunu değerlendirmek için ATT/Paramedik ‘Ben...

Devamını Gör »

Uygun boy airway nasıl belirlenir?

Uygun boy oral airway seçimi: Oral airway seçimi, hastanın yaşına, cinsiyetine ve fiziki görünümüne göre değişir. Teorik olarak, yetişkin erkeklerde 4-5 numara, yetişkin kadınlarda 2-3, gençlerde 2, çocuklarda 1-0, bebeklerde 00, yeni doğanlarda ise 000 numaralar kullanılır. Pratik uygulamalarda ise hasta/yaralının ön dişleri ile çenenin köşesi arasındaki mesafe ölçülerek veya dudak kenarından kulak memesine kadar uzunluğu olan airway seçilir. GERİ DÖN:

Devamını Gör »

Paramediklerin Görev ve Yetkilerinde Önemli Değişiklikler

Acil ilaç uygulama konusunda paramediklere bütün yollar serbest! Paramediklere, ayrıca mekanik ventilasyon uygulama yetkisi verildi. Ve artık iğne dekompresyon uygulaması yapabilecekler. İşte detaylar. Acil Sağlık Hizmetleri (ASH)'nin sunumunda, özellikle hastane öncesi acil sağlık hizmetlerinin baş aktörlerinden biri olarak kabul edilen paramedik mesleği ile ilgili bugüne kadar birçok gelişme sağlandı. Bunlardan en önemlisi, 2005 yılında Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun'da yapılan değişiklikle, belli sınırlar çerçevesinde hastaya müdahale yetkisinin verilmesidir. Ardından 2006 yılında yayınlanan 26369 sayılı Ambulanslar ve Acil Sağlık Araçları ile Ambulans Hizmetleri Yönetmeliği ve bu yönetmelikte yapılan düzenlemeler ile hekim bulunmayan ambulanslarda paramedik bulundurma zorunluluğunu getirilmiştir. 2007 yılında yayınlanan, Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile pa...

Devamını Gör »

Hasta/Yaralı Öyküsü Alma

Bilinci açık olan hasta/yaralının kendisinden, bilinci kapalı hasta/yaralılardan ise yakınlarından veya olaya şahit, çevrede bulunan insanlarla konuşarak olay yada hastalık hakkında tıbbi amaçlı bilgi toplama işlemine öykü alma denir. Birinci değerlendirmesi yapılan hasta/yaralının bilinci açık ise ikinci değerlendirmeye hasta/yaralı ile konuşarak başlanmalı ve bu sayede tıbbi müdahaleler için bilgiler elde edilmelidir. İnsanların en zor anlarında onlarla iletişim kurmak zorunda olan ATT/paramedikler, etkin bir acil tıbbi müdahaleyi başlatabilmeleri için bilgi edinme işlemini belirli bir standart içerisinde ve bazı kurallara riayet ederek yapmalıdırlar. Hasta/yaralı öyküsü alma şu şekilde yapılmalıdır; Hasta/yaralıya yakın oturulmalıdır: ATT/Paramedik, hasta/yaralının kendisini rahat görebileceği, rahat duyabileceği ve sürekli göz teması kurabileceği bir yere oturmalıdır. ATT/paramedik, hasta/yaralıya kendisini tanıtmalıdır: ATT/Paramedik, ismini, unvanın...

Devamını Gör »

Paramedik Öğretim Görevlisi Bulunamıyor!

Okullar öğretim görevlisi arıyor. Hocalar sitem ediyor: P aramedik bölümüne paramedik mezunu öğretim görevlisi bulamıyoruz diye. Haklısınız hocam! Biz de sitemkarız, sisteme ve içimizdeki 112 aşkına… İçimizdeki 112 sevgisi bizi bu hale getirdi, maalesef! Paramedik bölümünden mezun olduğumda, dikey geçiş ile lisans tamamlayabileceğim tek bölüm hemşirelikti. Oysa hemşire olduğumda 112’de çalışmama izin verilmeyecekti. O dönem, Çanakkale’de Afet Yönetimi bölümünün açıldığı zamanlardı. Paramedik olarak mezun olan her gencin gönlünden geçiyordu burada okumak. Ancak Acil Tıp Teknisyeni (ATT)mezunu yani Meslek Lisesi çıkışlı olduğumdan o bölüme geçmem imkansızdı. Afet bölümü, düz liseye öncelik tanıyordu. Üstelik Dikey Geçiş Sınavı (DGS)ile paramedik mezunu da almıyordu. Sözleşmeli olarak 112’de işe başladım. Önlisans mezunu olarak kalmamalıydım. Lisans bitirmem gerekiyordu. Ancak DGS ile tercih edebileceğim lisans bölümü hemşireliği bitirdiğim...

Devamını Gör »

Defibrilasyon Aşamaları Nelerdir?

Ekili ve başarılı bir defibrilasyon yapabilmek için şu aşamalara uygun olarak işlem uygulanmalıdır: Defibrilatör hazır oluncaya kadar 30:2 CPR uygulanır. Monitör açılır. Derivasyon seç düğmesinden D II derivasyonu seçilir. Uygulanacak enerji seviyesi, enerji seç düğmesinden seçilir. Monofazik 360 J- Bifazik: 150-200J Hasta/yaralının göğsüne kaşıkların yerleştirileceği yerlere elektro jel sürülür. Kaşıklara jel sürülmemelidir. İki kaşık birbirine değdirilmemeli ve ikisi aynı elde tutulmamalıdır. Kaşıklar sternum-apeks üzerine yerleştirilir. CPR’a ara verilerek, kalp ritmi değerlendirilir. Nabız kontrolü yapılır. Ritmin VF/nabızsız VT olduğundan emin olunur. Charge(yükle) düğmesine basılır. Kaşıklar hasta/yaralının üzerindeyken şarj edilmelidir. Defibrilasyonda kullanılacak enerji normal insanlarda fibrilasyona yol açabileceğinden yükleme esnasında defibrilasyon işlemini uygulayacak kurtarıcı tarafından çevrede bulunan herkes uyarılmalıdır. Kurtarıcı, hasta/yaralının ve çevrenin kur...

Devamını Gör »

Habip GOSTAK

Bu Blogda Ara