Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliği (Değerlendirme Yazısı)

Acil sağlık hizmetleri mevzuatları açısından 2000 yılı milattır. 

Çünkü 2000 yılında; acil sağlık hizmetlerinin yurt sathında eşit, ulaşılabilir, kaliteli, süratli ve verimli olarak yürütülmesini sağlamak maksadıyla Acil Sağlık Hizmetleri (ASH) Yönetmeliği yayımlandı (1). 

ASH Yönetmeliği ile sağlık hizmeti sunan ve sağlık hizmeti ile ilgili olan bütün kurum ve kuruluşların uymakla mükellef oldukları esaslar ile bu kuruluşlar arasında koordinasyonun temin edilmesine ve Bakanlık tarafından yürütülecek olan acil sağlık hizmetlerinin sevk ve idaresine dair usul ve esaslar belirlendi.

ASH Yönetmeliği 10 bölüm ve 41 maddeden oluşmaktadır. 

Ayrıca yönetmeliğin, 2007 yılında yönetmelikte yapılan değişiklikle eklenen geçici 3.maddesi ile birlikte, 3 geçici maddesi bulunmaktadır.  Yönetmelik’te yapılan değişiklikler şu şekildedir:

• ASH Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, RG Tarih: 24.03.2004, Sayı: 25412. 
• ASH Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, RG Tarih: 15.03.2007, Sayı: 26463.
• ASH Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, RG Tarih: 29.04.2014, Sayı: 28986.

Yönetmeliğin birinci bölümünde; amaç, kapsam, dayanak ve tanımlar yapılmaktadır. Buradaki birinci ve ikinci madde yayımlandığı ilk tarihten beri geçerliliğini korurken, 3’üncü maddesinde 2014 yılında değişiklik yapıldığı görülmektedir. Değişiklikte yönetmeliğin; 3359 sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanuna, 1219 sayılı Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanuna,  2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununa ve 663 sayılı Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnameye dayanılarak hazırlandığı ifade edilmektedir (2).

Yönetmelikte 4’üncü maddede yer alan tanımların bazıları 2004 yılında değiştirildiği görülmektedir (3). 

Fakat yönetmelikte yer alan tanımlara baktığımızda, bazı tanımların örneğin; ‘Genel Müdürlük: Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğünü’(Madde:4/b)ifade eder şeklindeki genel müdürlük tanımının, dayanak olarak gösterilen 663 Sayılı KHK’deki düzenlemelere uymadığı göze çarpmaktadır. Çünkü 663 Sayılı KHK ile Acil Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü kurulmuştur (Madde:7/1-b) (4).

Yönetmelik’te, bir diğer tanımda ‘Şube Müdürlüğü: Acil sağlık hizmetleri Şube Müdürlüğünü (Madde:4/d)’ ifade eder şeklinde düzenlenmektedir. Fakat, 694 Sayılı KHK’nin 187’nci maddesiyle, 663 Sayılı KHK’nin 25’inci maddesi değiştirilmiştir (5). 

Dolayısıyla, sağlık hizmetlerinin müdürlük adına yürütülmesi amacıyla il sağlık müdürlükleri bünyesinde başkanlıklar kurulmuştur. Buna istinaden günümüz hastane öncesi acil sağlık hizmetleri taşra teşkilatlanmasında acil sağlık hizmetleri şube müdürlüğü bulunmamaktadır. Acil sağlık hizmetleri alanında taşra teşkilatında acil sağlık hizmetleri başkanlığı ya da sağlık hizmetleri başkanlığı bulunmaktadır. Bununla ilgili ise Yönetmelik’te bir düzenleme olmadığı görülmektedir.

Yönetmeliğin 4’üncü maddesinde 2004 ve 2007 yıllarında yapılan değişikliklerle, yönetmelikte geçen tüm deyimlerin tanımları yapılmaktadır. 

Yönetmeliğin ikinci bölümünde, acil sağlık hizmetlerinin teşkili, sevk ve idaresi hususunda açıklamalar bulunmaktadır. Bu bölümde, acil sağlık hizmetlerinin ülke genelinde sunulabilmesi için, kesintisiz olarak, bir ekip anlayışı içinde yürütülmesi ve kısa zamanda ulaşılabilir olmasının esas olduğunun altı çizilmektedir. Acil sağlık hizmetlerinin bu esaslara göre, Bakanlığın koordinasyonunda kamu veya özel bütün kurum ve kuruluşların iştiraki ile ve tek merkezden yönetilmesini sağlamak maksadıyla, hizmetin yürütülmesi için acil sağlık hizmetlerinin teşkil olunduğundan bahsedilmektedir. Burada dikkat çekken bir husus ise, yönetmelik kapsamından Milli Savunma Bakanlığı’nın hariç tutulmasıdır (Madde:2).

Yönetmelik ile acil sağlık hizmetlerinin yürütülmesi amacıyla Bakanlıkça görevleri ve üyeleri belirtilen Acil Sağlık Hizmetleri Danışma Kurulu, Acil Sağlık Hizmetleri Bölge Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezi ve müdürlüklerce İl Acil Sağlık Hizmetleri Koordinasyon Komisyonu (ASKOM) teşkil edilmektedir.

Hizmetin sevk ve idaresinden ülke genelinde genel müdürlük sorumlu tutulmaktadır. Yönetmelik’te illerde acil sağlık hizmetleri, şube müdürlüğü tarafından denetlenir ve koordine edilir denilmekle birlikte mevcut sistemde ve yukarıda bahsi geçen kanuni düzenlemeler çerçevesinde ilgili başkanlık tarafından yapıldığı bilinmektedir. İl ambulans servisinin sevk ve idaresi 112 başhekimlik tarafından yürütülmektedir.

Yönetmelik’teki en önemli hususlardan birisi ise ‘Olağandışı durumlarda, lüzumu halinde bütün kamu kurum ve kuruluşlarına, özel hukuk tüzel kişilerine ve gerçek kişilere ait ambulans ve ekiplerin sevk ve idaresi başhekimlik tarafından yapılır’ düzenlemesidir. Bu husus yönetmeliğin amacını ortaya koymaktadır. Ve hatta bu yüzden bu yönetmelik, acil sağlık hizmetleri açısından bir milat özelliğindedir. Çünkü bu yönetmelik, gerektiğinde ambulans hizmetlerinin yönetimsel dağınıklığını gidermektedir.

Yönetmeliğin üçüncü bölümü acil sağlık destek ve hizmet birimlerinden oluşmaktadır. İllerde faaliyet gösteren bütün acil sağlık hizmet birimleri ve hizmetle ilgili diğer birimlerin, sundukları hizmet açısından Müdürlüğe karşı sorumlu olduğu bildirilen bu bölümde, temel hizmet birimleri ile destek hizmet birimlerine yer verilmektedir. Yönetmelik’te acil sağlık hizmetleri şube müdürlüğü, il ambulans servisi başhekimliği (merkez ve istasyonlar) ile hastane acil servisleri (ikinci ve üçüncü basamak özel-kamu hastanelerinin acil servisleri) temel hizmet birimleri olarak tanımlanmaktadır (3) (6). Birinci basamak sağlık kuruluşları, yataklı tedavi kurumları, sağlık hizmetleri ile ilgili hizmet veren kamu kurum ve kuruluşları ile acil sağlık hizmetleri ile ilgili hizmet sunan özel kuruluşlar ve şahıslar destek hizmet birimleridir (1).

Yönetmeliğin dördüncü bölümünde acil sağlık hizmetlerinde hizmetin akışı anlatılmaktadır. Beşinci bölümde personel ve eğitim konularına yer verilmektedir. Acil sağlık hizmetlerinde, merkez idare biriminde ve acil sağlık hizmet birimlerinde, hizmetin gerektirdiği niteliklere haiz olan personelin, 24 saat kesintisiz hizmet verilmesi esasına göre istihdam edileceği ifade edilen bu bölümde, yönetim ve saha personellerinin kriterleri çizilmektedir. Yönetim alanında istihdam edilecek personelin niteliklerinin 2004 yılındaki değişiklikle güncellendiği, istihdam edilecek personelin nitelikleri ile görev ve yetkilerinin ise 2007 yılında güncellenerek Yönetmelik metnine işlendiği görülmektedir.

Yönetmelik, acil sağlık hizmeti kapsamında istihdam edilen personelin, istihdam edildikleri alan ile ilgili eğitim veren kurumlardan mezun olması şartını getirmekle birlikte, görevleri ile ilgili eğitim programı bulunmayan personelin, Bakanlıkça belirlenecek hizmet içi eğitim programını tamamladıktan sonra acil sağlık hizmetinin ilgili birimlerinde istihdam edileceğini belirtmektedir. Ayrıca acil sağlık hizmet birimlerinde görev yapan personelin hizmet içi eğitime tabi tutulacağının altı çizilmektedir.

Yönetmeliğin altıncı bölümü iletişim sistemi konusunda düzenlemelerden oluşmaktadır. Madde 31’de telefon iletişimi konusu ele alınmaktadır: ‘Acil sağlık yardımı gerektiren olayların merkeze intikal ettirilmesi, bu hizmete tahsis edilmiş olan 112 numaralı telefon aracılığı ile veya diğer iletişim araçları vasıtası ile yapılır. Bu telefon numarası, merkez dışındaki kuruluşlar tarafından kullanılamaz ve bu maksatla başkaca bir üç rakamlı telefon numarası kullanıma tahsis edilemez (Değişik: RG-15.03.2007-26463).’ 32’nci madde telsiz iletişimi ile ilgili hususlar içermektedir.

Yönetmeliğin yedinci bölümü kayıt bildirim ve arşiv, sekizinci bölümü acil sağlık hizmetlerinin finansmanı ile ilgilidir. Acil sağlık hizmeti kapsamında sunulan hizmetleri geliştirmek ve idamesini sağlamak maksadıyla söz konusu hizmetlere ait bedelin yürürlükteki mevzuat hükümlerine göre tahsil edileceği ifade edilmekle birlikte, sosyal güvencesi olmayıp ödeme gücü olmayanlardan ücret talep edilmeyeceği yasal bir güvence olarak sunulmaktadır. Yönetmeliğin onuncu bölüm son hükümleri içermektedir.

***Bu yazı Habip GOSTAK tarafından hazırlanmıştır. Kaynak göstermek şartıyla herhangi bir yayın organında yayınlanabilir, mesleki eğitim ve sunumlarda kullanılabilir. Beğendiğiniz yazıları sosyal ortamlarda paylaşabilir, öneri ve şikayetlerinizi tarafımıza ulaştırabilirsiniz.
***Görseller telif hakkına tabiidir.

İlginizi çekebilir:

1. Resmi Gazete (2000). Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliği. 11 Mayıs 2000. Sayı: 24046.
2. Resmi Gazete (2014). Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik. RG Tarih:29.04.2014, Sayı:28986.
3. Resmi Gazete (2004). Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik. RG Tarih:24.03.2004, Sayı:25412.
4. Resmi Gazete (2011). 663 Sayılı Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname. 02 Kasım 2011. Sayı: 28103.
5. Resmi Gazete (2017). 694 Sayılı Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Düzenlemeler Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname. 18 Ağustos 2017. Sayı: 30165.
6. Resmi Gazete (2007). Ambulanslar ve Acil Sağlık Araçları ile Ambulans Hizmetleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik. 4 Aralık 2007. Sayı:26720.

Yönetmelik Tam Metni İçin Tıklayın:

ACİL SAĞLIK HİZMETLERİ YÖNETMELİĞİ